lot6
Rus ajan Kauffer’in haritası (1782)

Açıklama

F. Kauffer Ruslara hangi bilgileri sattı?

“F. Kauffer’in en erkeni 1792  yılına tarihlenen Osmanlı kalelerinin çizimlerinin Rus  arşivlerinde  yer  aldığı  bazı  araştırmacılar  tarafından  tespit  edilmiştir. Kalelere ait ek yapılarla, stratejik önem arz eden pek çok bölgenin haritasının Rus arşivlerindeki tasnifte yer alması önemlidir.

Kauffer, Ruslara verdiği bu bilgilerin  ötesinde  kale  yapımları  konusunda  Osmanlı  yönetimini yönlendirmekte  ve  inşaatların  gidişatını  denetlemekteydi.  Bu  sebeple,  inşaat pratiğine  dair eksikleri  ve  sorunları  da  bilmekteydi. Diğer  bir  deyişle,  kale savunmasında zafiyet gösterecek yapı bölümlerine dair detaylı bilgisi olduğu görülmektedir.  Bu  bakış  açısıyla,  Ruslarla  ilişki  kurduğu  sürece  bu  bilgileri sözlü olarak da aracılarla paylaşmış olabilir.”

“Kauffer’in Ruslarla siyasi ilişkisinin sınırları tam olarak bilinmemekle birlikte, daha geç dönemlerdeki çalışmalarını Ruslarla paylaştığı tespit edildiğinden, İsmail Kalesi’nin de savunma zafiyeti gösteren noktalarının Kauffer tarafından Ruslara bildirilmesi olasılıklar arasında yerini almaktadır. 1790 yılında yazıldığı tahmin edilen ve bu öngörüyü destekleyen bir belgeye göre, Mühendis Kauffer’in, Akkirman Kalesi’nin kontrolü için kaleye Bina Emini Hasan Ağa ile birlikte gideceği, bir sene öncesinde de İsmail, Kili ve çevresini kontrol etmek için gönderildiği, harcırahtan ayrı olarak Kauffer’e 5000 kuruş verildiği bilgisine ulaşılmaktadır.

François Kauffer’in Ruslara sunduğu haritaların Karadeniz’in en önemli limanları  ve  kaleleri, gerek Anadolu bölümü gerekse  batı bölümü hakkında kapsamlı ve önemli  bilgiler  içerdiği  görülmektedir.  Bu  haritalarda, boğazlar hakkında stratejik bilgilerin mevcut olduğunu saptamak mümkündür. Kauffer birinci  elden  şahsen  topladığı  bilgiler  dışında  başka  kişiler  tarafından oluşturulan haritalara da sahiptir.

(Ref: Oya Şenyurt, Tarih İncelemeleri Dergisi XXVIII / 2, 2013, 487-521)

***

Astronomi haritası neden önemli?

“Haritacı, haritasını yaparken kurduğu iskeletin (ülke nirengi ağının) bazı noktalarının enlem, boylam, azimut gibi büyüklüklerini ölçmek ve bunları büyük ağ dengelemesinde dikkate almak, bu değerlerden çekül sapması miktarını hesaplayarak bunu çok hassas olması gereken elipsoid üzerindeki hesaplamalarda kullanmak zorundadır. Daha önceleri yapılan tüm yerel ağlarda Kutup Yıldızı gözlemlerinden yararlanarak nirengi ağının bir kenarının coğrafik kuzeyden olan ve azimut diye adlandırılan açısını ölçmek ve hesaplama sonunda bulduğu değerle haritasını yönlendirebilmesi gerekmekteydi. Bunun için gerek Kutup Yıldızı ve gerekse diğer gök cisimlerinin koordinatlarının verildiği yıldız kataloglarına gereksinim vardır. Diğer taraftan yer elipsoidinin büyüklüğünü saptamak amacı ile jeodezik çalışmalara ek olarak astronomik çalışmaların da yapılması gerekir. Bir meridyen uzunluğu nirengi ile ölçülürken bu uzunlukların uçlarında enlem ölçerek ve bu işlemi en az iki yerde yaparak elipsoid boyutları saptanmıştır. Yeryuvarının biçimine en uygun geometrik şekil olarak bir dönel elipsoid düşünülmüş olup halen kullandığımız Uluslararası Hayford elipsoidinde jeodezik ölçülere ek olarak 381 enlem, 131 boylam ve 253 ü azimut olan toplam 765 astronomik gözlem dikkate alınmış ve 32 Laplace noktası başlangıç azimutunun düzeltmesinde kullanılmıştır. Son zamanlarda yapılan ölçülerde Doppler ölçüleri ve bu amaç için atılan uydulardan yararlanarak GPS (Global Positionig System) ile konum saptanmaktadır.”

Ref: Prof.Dr. Muzaffer Şerbetçi, Türk Haritacılığının 100. kuruluş yılı anısına, İstanbul, 1999