Açıklama
Gravürde resmedilen Memlük tipolojisinin silah ve giyim – kuşamı dikkate alındığında, “saldırı” pozisyonunun Osmanlılara yönelik olduğu düşünülmektedir.
Mısır’da Eyyûbî ordusundaki Türk asıllı âzatlı emîrler tarafından kurulan, dönemin tarihçilerinin Türk Devleti olarak adlandırdığı Memlükler (Kölemenler), Bahrî Memlükleri (Bahriyye, Birinci Memlükler; 1250-1382) ve Burcî Memlükleri (Burciyye, İkinci Memlükler; 1382-1517) olmak üzere iki dönemde inceleniyor.
Memlük Devleti, Yavuz Sultan Selim yönetimindeki Osmanlı ordusunun Ridaniye Savaşı (29 Zilhicce 922 / 23 Ocak 1517) sonucunda tarihe karışıyor. (*)
Ridaniye savaşıyla Mısır ve Arap yarımadası Osmanlı hâkimiyetine girdi. Yavuz Sultan Selim, “hâdimü’l-Haremeyni’ş-şerîfeyn” unvanına sahip oldu. Muahhar kaynaklar, Mısır’ın fethi üzerine son Abbâsî halifesi III. Mütevekkil-Alellah’ın hilâfeti Yavuz Sultan Selim’e bir merasimle devrettiğini yazar. Buna göre Mütevekkil-Alellah Yavuz tarafından Halep’te kabul edilmiş ve onun Kahire’ye girişinde yanında bulunduktan sonra da İstanbul’a gönderilmiştir. Yavuz Sultan Selim’in İstanbul’a dönüşünün ardından Eyüp Camii’nde (Tansel, s. 221) veya Ayasofya Camii’nde (Nâmık Kemal, s. 348; Atâ Bey, s. 93; Danişmend, II, 37) yapılan bir törenle hilâfet kılıcını padişaha kuşatarak unvanını yeni sahibine vermiştir. Fakat Yavuz Sultan Selim dönemi kaynaklarında bu olayla ilgili bir kaydın bulunmaması dikkat çekicidir. Nitekim Hoca Sâdeddin Efendi’de geçen, “Libâs-ı hilâfeti istihkak ile telebbüs eylemişken dervişâne kisvet ve libâsı ihtiyar etmişti” ifadesinden başka bir bilgi mevcut değildir (Tansel, s. 211). Buna dair ilk rivayet, XVIII. yüzyılın sonlarına doğru kaleme alınan D’Ohsson’un Tableau général de l’Empire Othoman (**) adlı eserinde yer almaktadır (I, 269-270). Modern tarihçiler, böyle bir merasimi belgeleyen orijinal bir kaynağın bulunmadığı gerekçesiyle daha sonraki kaynaklarda verilen bilgilerin uydurma olduğunu ve Osmanlılar’ın bunları, hilâfetin mânevî nüfuzuna ihtiyaç duydukları dönemlerde geriye dönük olarak rivayet ettiklerini ileri sürerler (konunun değerlendirilmesi için bk. Asrar, sy. 22 [1983], s. 91-100; Sümer, LVI/217 [1992], s. 675-701). (***)
(*) TDV İslâm Ansiklopedisi, 29. cilt, s. 90-97, Ankara, 2004.
(**) D’Ohson’un “Tableau général de l’Empire Othoman” isimli eseri, Maarif’in Ocak 2021 Müzayedesi’nde açık artırmaya çıkarılmıştır.
(***) TDV İslâm Ansiklopedisi , 17. cilt. s. 546-553, İstanbul, 1998
Değerlendirmeler
Henüz değerlendirme yapılmadı.